Det norske alfabetet (2)

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz Ææ Øø Åå

Samogłoski (Vokaler)

W języku norweskim samogłoski mogą być długie albo krótkie. Samogłoski nieakcentowane zawsze są krótkie. Samogłoski akcentowane najczęściej bywają długie wtedy, gdy po nich idzie nie więcej niż jedna spółgłoska, a krótkie – gdy po nich idą dwie lub więcej spółgłosek (jednakowych bądź różnych).

Na przykład, w słowach „ta“ i „tak“ samogłoska „a“ będzie długa, bo po niej idzie nie więcej niż jedna spółgłoska, a w słowach „takk“ i „tante“ „a“ będzie krótkie, bo po nim idą dwie spółgłoski. W transkrypcji długość samogłosek jest oznaczana dwukropkiem, a spółgłosek – geminatą (spółgłoską podwojoną), otóż wymowa tych słów jest zapisywana w następujący sposób:

ta [ ta: ]: brać/wziąć
tak [ ta:k ]: dach/sufit
Takk [ takk ]: dziękuję
Ei en tante [ 'tantə ]: ciocia

Ważnie jest pamiętać, że na końcu słowa nigdy nie piszemy podwójnego –mm, dlatego w tych przypadkach, gdy po akcentowanej samogłosce na końcu wyrazu napisane jedno –m, musimy nauczyć się na pamięć, czy samogłoska powinna być długa, czy krótka. Na przykład, w słowie "problem" samogłoska "e" będzie długa, tzn. będziemy wymawiali [ pru‘ble:m ], a w słowie "program" samogłoska "a" – już krótka, wymawiamy [ pru‘gramm ], tak jakby było napisane podwojone –mm.

Istnieje i więcej wyjątków. Na przykład, samogłoski spójników, cząsteczek, jak również zaimków często są wymawiane krótko, mimo że po nich idzie tylko jedna spółgłoska, ponieważ takie słowa, wymawiając zdanie lub zwrot, najczęściej są nieakcentowane – na przykład:

Han [ hann ]: on
Hun [ hʉnn ]: ona
Men [ menn ]: ale
hviss [ viss ]: jeżeli

"A" wymawiamy bardzo podobnie jak i polskie "a":

Kari [ 'ka:ri ]: Kari (imię żeńskie)
Anne ['annə ]: Anne (imię żeńskie)

Samogłoska "e" jest wymawiana podobnie jak polskie "e" lub słabe "e" w pozycji nieakcentowanej:

Lese [ 'le:sə ]: czytać
Reparere [ rəpa're:rə ]: naprawiać
PC [ 'pe:sə ]: komputer osobisty
TV [ 'te:və ]: telewizja

Czasem przed literą "r", "e" wymawiamy jak polskie "ia"(æ):

Er [ æ:r ]: jest
Her [ hæ:r ]: tutaj
der [ dæ:r ]: tam
Bergen [ 'bærgən ]: Bergen (drugie pod względem wielkości miasto Norwegii)
Verre [ 'værrə ]: gorzej

Nieakcentowane "e" jest wymawiane jak obniżony dźwięk [ ə ].

"i" wymawiamy jak polskie "i", tylko nieco dłuższe lub nieco krótsze:

Fin [ fi:n ]: świetny/miły/ładny
finn [ finn ]: odnajdź

"O" wymawia się jak polskie "u" albo jak polskie "o":

sol [ su:l ]: słońce
bok [ bu:k ]: książka
Sko [ sku: ]: but
skole [ 'sku:lə ]: szkoła
ost [ ust ]: ser
Rom [ rumm ]: pokój
sove [ 'so:və ]: spać
klokke [ 'klokkə ]: zegarek
komme [ 'kommə ]: przyjść/przybyć

Ta samogłoska musi być wymawiana jak długie "iu" bardzo lekko przyotwierając usta. W takim przypadku wymowę oznaczamy przekreśloną literą [ ʉ ]:. "U" wymawia się również jak krótkie "iu".

Hus [ hʉ:s ]: dom
Hun [ hʉnn ]: ona
agurk [ a'gʉrk ]: ogórek

Bądź jak krótkie "u":

Ung [ uŋŋ ]: młody
Tung [ tuŋŋ ]: ciężki
Dum [ dumm ]: głupi

"Y" będziemy wymawiać nieco niezwykle, jak coś pomiędzy polskimi dźwiękami "y" oraz "i". Ten dźwięk może być wymawiamy jak długie "iu/i" lub jak krótkie "iu/y", wyciągając usta do przodu:

hybel [ 'hy:bəl ]: kawalerka
lys [ ly:s ]: jasny
lyst [ lyst ]: chęć/pragnienie